Τραγούδια για την πόλη μου, την Χαλκίδα
- Συντάκτης Ηλίας Γκίζας
Δεν ξέρω αν σας έχει τύχει να ακούσετε κάποιο τραγούδι που να μιλά για κάποια άλλη πόλη από αυτή που μένετε και το μυαλό σας να πηγαίνει σε κάποιο τραγούδι που μιλάει για την Χαλκίδα, την πόλη σας.
Είναι γνωστό ότι οι πιο πολύ-τραγουδισμένες πόλεις είναι η Θεσσαλονίκη και ο Πειραιάς. Δεκάδες τραγούδια, μεγάλες επιτυχίες και στιγμές, που μερικές φορές ακούγοντας την περιγραφή του στιχουργού αμέσως βρίσκεσαι εκεί, κάνοντας τη δική σου βόλτα, άλλοτε στα Λαδάδικα και στο Καραμπουρνάκι και άλλοτε στο Χατζηκυριάκειο και τη Φρεατίδα.
Η Χαλκίδα μας τώρα έχει ελάχιστα τραγούδια στο όνομα της, μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού.
Σίγουρα η πιο γνωστή στιγμή της πόλης μας είναι… «Χάνομαι χωρίς ελπίδα μέρα νύχτα στη Χαλκίδα»… Ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια που έχει συνθέσει ο Τάσος Γκρους «Χαλκίδα» σε στίχους του Ηλία Κατσούλη. Έγινε μεγάλη επιτυχία το 1992, όταν το τραγούδησε ο Μανώλης Λιδάκης στον προσωπικό του δίσκο «Καράβι απόψε το φιλί».
Στην πραγματικότητα, αυτή είναι η δεύτερη εκτέλεση του τραγουδιού. Την πρώτη την συναντάμε ένα χρόνο πριν, το 1991, στο δίσκο «Λέξεις μυστικές», το δεύτερο προσωπικό δίσκο του Τάσου Γκρους που περιλάμβανε 10 λαϊκά τραγούδια σε στίχους των Ηλία Κατσούλη και Ηλία Τσέχου. Ερμηνευτής ήταν ο Κωνσταντίνος Χατζημιχάλης και ο δίσκος εκδόθηκε στον Σείριο του Μανού Χατζηδάκι. Σε παλιότερη συνέντευξη του ο Τάσος Γκρου είχε αναφέρει για τις «Λέξεις μυστικές»: Είναι ένας δίσκος που περιέχει τόσο το λαϊκό όσο και το λυρικό στοιχείο. Το σημαντικό για μένα είναι ότι αυτά τα τραγούδια τα αγκάλιασε ο Μανός Χατζιδάκις και τα εξέδωσε στον Σείριο. Επίσης, ότι για δυο-τρία από αυτά έλεγε, πως θα ήθελε να τα είχε γράψει εκείνος, τόσο πολύ του άρεσαν.
Η πρώτη αυτή εκτέλεση της «Χαλκίδας» δεν ευτύχησε να έχει την επιτυχία που σημείωσε η επανεκτέλεση με τον Μανώλη Λιδάκη. Ο Κωνσταντίνος Χατζιμηχάλης ερμηνεύει το τραγούδι με τρόπο λιτό, όπως θα το τραγουδούσε μια παρέα σε κάποια παράλια απέναντι από τον πορθμό του Ευρίπου αντικρίζοντας τα φωτά της Χαλκίδας και το φωτισμένο φρούριο της Κανήθου.
Χάνομαι χωρίς ελπίδα
μέρα νύχτα στη Χαλκίδα
στο δικό σου το περίπου
και στα ρεύματα του Ευρίπου.
Η ψυχή μου θα σαλπάρει
στα νερά τα σκοτεινά
η παλίρροια θα με πάρει
και δε θα με δεις ξανά!
Περπατώ στην παραλία
γίνομαι του κόσμου λεία
ναυαγός χωρίς σανίδα
που κι απόψε δε σε είδα!
Ξέρω πως δεν έχω ελπίδα
εδώ πέρα στη Χαλκίδα
οι τρελοί μείναμε λίγοι
κι ο Σκαρίμπας έχει φύγει
Ο Ηλίας Κατσούλης πλέκει με δεξιοτεχνία ένα παιχνίδι ανάμεσα στο φαινόμενο των υδάτων της γέφυρας του Ευρίπου και την εσωτερική του διάθεση. Όπως τα νερά αλλάζουν κατεύθυνση ανά έξι ώρες (με ενδιάμεσα μια ώρα στασιμότητας, φαινόμενο μοναδικό που συναντάμε μόνο στον πορθμό του Ευρίπου), έτσι και σε αυτό το ερωτικό τραγούδι, «το δικό σου το περίπου» μοιάζει να ακόλουθει τα νερά της Χαλκίδας στην άστατη και αλλοπρόσαλλη κίνηση τους. Ο Τάσος Γκρους ντύνει τους στίχους του Κατσούλη με ρυθμό λαϊκό, που όμως καταφέρνει να αναδείξει τόσο τη μελαγχολία των ερωτικών στίχων, όσο και την ποιητική διάθεση του στιχουργού, με αποκορύφωμα την αναφορά στον Γιάννη Σκαρίμπα.
Η «Χαλκίδα» είναι ένα τραγούδι από εκείνα που συνδυάζουν τον λαϊκό ρυθμό με ένα λόγο βαθιά ποιητικό. Το τραγούδι έγινε γνωστό με την επανεκτέλεση του και την φωνή του Μανώλη Λιδάκη, μια εκδοχή πιο εξωστρεφής από εκείνη του Κωνσταντίνου Χατζιμηχαλη, που όμως κράτησε τα βασικά συστατικά του τραγουδιού, χωρίς να αλλοιώσει το αρχικό του ύφος και με τον Λιδάκη σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες του.
Το αμέσως επόμενο τραγούδι το οποίο έχει την πόλη μας κεντρικό θέμα, έρχεται από τον Δημήτρη Ζερβουδάκη με τίτλο πάλι «Χαλκίδα». Κυκλοφόρησε το 1985 από την Μακεδονική Μουσική Κίνηση Ανεξάρτητες Παραγωγές. Δίσκος «Σχετικά παράνομο – Νέοι επιβάτες». Ο συγκεκριμένος δίσκος έχει όμορφα τραγούδια επηρεασμένος καθαρά από την μουσική αλλαγή των πραγμάτων από τους: Ξυδάκη, Ρασούλη, Παπάζογλου.
Ανοίγω παρένθεση για να σας πω ότι μετά την κυκλοφορία του δίσκου «Η εκδίκηση της γυφτιάς», τίποτα δεν ήταν πια το ίδιο στο χώρο του νεολαϊκού τραγουδιού αφού η ανανέωση που έφερε δεν είχε προηγούμενο. Οι έξυπνες και εμπνευσμένες μελωδίες του Νίκου Ξυδάκη, καθώς και το πάντρεμα λογίου και λαϊκού στοιχείου που κατόρθωσε ο στίχος του Μανώλη Ρασούλη επέδρασαν στα μεταγενέστερα εγχειρήματα στη δισκογραφία, αποτελώντας τη ζωοδότρια δύναμη στο τότε ελληνικό τραγούδι. Βέβαια όμως, όπως κάθε δίσκος είναι αποτέλεσμα μιας παρέας (Διονύσης Σαββόπουλος, Γιώργος Κοντογιάννης και Τάσος Φαληρέας) και είχε την δική του ιστορία.
Επιστροφή, τώρα, στους Νέους επιβάτες και στην Χαλκίδα, ο δίσκος έχει 11 τραγούδια: Σχετικά Παράνομο, Τα Μαύρα Μεροκάματα, Εμιγκρές, Αντιθέσεις, Πέρασε ο Καιρός, Του Μικρομεσαίου, Ύμνος (Ευαισθητοποιηθέν) Ατόμου, Χαλκίδα, Η Φρικού, Κάθε Μέρα Κυριακή, Θα Ψάξω.
Η Χαλκίδα του Δ. Ζερβουδάκη λέει τα εξής:
Σαν της Χαλκίδας τα νερά αλλάζει η βούλησή σου,
τη μια σου παίρνω ένα φιλί, την άλλη η άρνησή σου.
Σαν κατεβαίνει η γέφυρα παίρνω την κατηφόρα,
σε βλέπω μ’ έναν καθαρό μου κόβεται η φόρα.
Κάποιο δειλινό μου ΄πες δεν μπορώ, μέχρι το πρωί ήμασταν μαζί,
τι αρχή κι αυτή μέσα στη σιωπή, στήνανε γιορτή καλή μου πες μου που θα βγει…
Πάρε το τρένο να με βρεις μες το Βορρά να λειώνω,
βαραίνει ο Θερμαϊκός και συ μ’ αφήνεις μόνο.
Άλλαξαν δρόμο τα νερά, αλλάζει η βούλησή σου,
μα εγώ επιμένω σαν μωρό να κοιμηθώ μαζί σου..
Βέβαια ο Νίκος Παπάζογλου κάνει αναφορά στην πόλη μας και στο «Λεμονί στην Πορτοκάλια» του Μ. Ρασούλη και της Αλαγιάννη που κυκλοφόρησε το 1984 στον δίσκο με τίτλο «Χαράτσι» που μας θυμίζει ότι:
Άλλο θα πει Χαλκιδική, μωρό μου
κι άλλο θα πει Χαλκίδα
αλλού μου έλεγες πως πας, γλυκό μου
μα εγώ αλλού σε είδα
Στο δίσκο του Χρήστου Λεοντή που κυκλοφόρησε το 1994 με γενικό τίτλο «Πυγολαμπίδες» και τις ερμηνείες των: Νένα Βενετσάνου, Λυδία Κονιόρδου, Γιώργου Μπαγίκη και Χρήστου Λεοντή συναντάμε άλλη μια «Χαλκίδα» με τη φωνή της Λυδίας Κονιόρδου.
Πάντα θυμάμαι την Χαλκίδα με βροχή
με άδεια καράβια στην μουντή την σοροκάδα
Και ο μπάρμπα-Γιάννης να χορεύει στην ακτή
ξετρελαμένος με μιαν άπιστη Ελλάδα
Και τα κορίτσια της να λάμπουν σιωπηλά
όταν σχολάν τα βραδινά τα φροντιστήρια
περνάν σαν ίσκιοι από την γέφυρα ψηλά
και χάζι τα όνειρα τους στην παλίρροια
Στο αεράκι που γλυκά αργό φυσά
Και τρεμοσβήνουν τα χαράματα τα φώτα
Ποιός είναι αυτός που μονάχος του ξαγρυπνά
Άλλοι το είπαν στοιχειό και άλλοι Σκαλώτα
Πάντα θυμάμαι την Χαλκίδα σαν λυγμό
Εκεί στο κρύο σινεμά στην γαλαρία
Ψάχνεις το όνειρο να βρεις με τον Σαρλό
Μα πάντα κόβεται στην μέση η ταινία.
Ο Νάσος Ματράκας, ο χαλκιδέος τραγουδοποιός ο οποίος αθόρυβα έχει αποδείξει πολλές φορές ότι αγαπά την πόλη του χωρίς να έχει διεκδικήσει ποτέ τίποτα, σιωπηλά και πιο ταπεινά από ότι θα έπρεπε οφείλω να ομολογήσω χωρίς να τον γνωρίζω προσωπικά και έχοντας αυτήν την αίσθηση μέσα από τα τραγούδια του, (προσωπική μου άποψη παρακολουθώντας διακριτικά την δουλεία του και με κριτήριο πάντα την καλή μουσική στην δισκογραφική δουλεία του 2008) συναντάμε τον βιωματικό Ρουφιάνο.
Κατεβαίνω στην Χαλκίδα
με τα μάτια σου πυξίδα
Πάνω κάτω τα νερά
θα σε δω καμιά φορά
Από το πρωί στη γύρα
ούζο τσίπουρο και μπύρα
δεν σε βρίσκω μα με βρίσκει
ο ρουφιάνος το ουίσκι
Περπατώ στην αγορά
στην παλιά τη γέφυρα
Κάτω στο σταθμό στα τρένα
μήπως φέρνουνε και σένα
Από το πρωί στη γύρα
ούζο τσίπουρο και μπύρα
όπου κι αν κρυφτώ με βρίσκει
ο ρουφιάνος το ουίσκι
Περπατώ στην αγορά
Στην παλιά τη γέφυρα
Κάτω στο σταθμό στα τρένα
Μήπως φέρουνε και σένα
Μια φράση από το δελτίο τύπου νομίζω πως φωτογραφίζει το γενικότερο κλίμα αυτής της δουλείας «Hellas as hell» η ανάποδη πλευρά της Ελλάδας, η Ελλάδα σαν κόλαση που όλο και συχνότερα συναντάμε και προσπαθούμε να ξορκίσουμε με τραγούδια.
Και φτάνοντας στο τέρμα σιγά σιγά, με μια μεγάλη βόλτα στην Εύβοια και σε όλα τα χωρία της αυτή την φορά.
Το 1967 κυκλοφόρησε ένα δισκάκι 45 στροφών με το τραγούδι του χαλκιδέου και εξαιρετικού σολίστα του μπουζουκιού Δημήτρη Πικριδά (Μητσάκης). Σπάνιο τραγούδι Γιάννη Παπαδόπουλου, Δημήτρη Πικριδά με την απόλυτη περιγραφή για όλο το νησί μας με τίτλο: «Βόλτα στην Εύβοια».
Χαλκίδα τα προάστια
Τα όμορφα χωρία σου
Που ξεκινούν από παντού
Για την παλίρροια σου
Βατώντα τα μπουζούκια σου
Αρτάκη με τα ψάρια
Και αν θες καλό κρασί
Τράβα ντουγρού στα Χάλια
Λάμψακο είσαι λεβεντιά
Μπούρτζι κυδώνια μύδια
Αμπέλια και Βασιλικό
Τούβλα και κεραμιδιά
Αν πεις για την Ερέτρια
Βάθια και Αλιβέρι
Το ρεύμα είναι τριφασικό
Και δεν σηκώνει χέρι
Τα σύκα τα περίφημα
Τα βγάζει μόνο η Κύμη
Και από χωνευτικό νερό
Χιλιάδες κόσμος πίνει
Και στην ωραία Κάρυστο
Θα την θυμάμαι χρόνια
Τα νόστιμα της κρέατα
Τα ζουμερά λεμόνια
Μαντούδι, Αι-Γιάννη, Στροφυλιά
Λίμνη με τα χωριά σου
Το Βέλγιο και ο Καναδάς
Χαίρεται τα παιδιά σου
Πευκί, Ποτόκι, Σινασό
Και φίνο Ξηροχώρι
Έχεις κορίτσια όμορφα
Καρπούζια από σόι.
Στο ίδιο κλίμα φυσικά είναι και η πολύ-τραγουδισμένη και ξακουστή Ευβοιώτισσα. Παραδοσιακό τραγούδι το οποίο όμως δεν κάνει κάποια αναφορά στη Χαλκίδα παρά μόνο σε κάποια χωριά της Εύβοιας – Αετό, Μύλους, Κάρυστο, Στύρα, Μαρμάρι, Αλιβέρι και Κύμη-. Ίδιο ύφος και το τραγούδι που κυκλοφόρησε σε δίσκο 45 στροφών και την εταιρεία Αιγαίον, ένα επίσης σπάνιο κομμάτι με τίτλο «Σαν της Χαλκίδας τα νερά», και τραγουδιστή τον Πέτρο Βιργιώτη.
Κάπως έτσι τελειώνει η σημερινή μας βόλτα με τραγούδια που μιλάνε για την πόλη μας, αλλά και για όλη την Εύβοια.
Βέβαια να πω ότι έχουν γίνει και άλλες προσπάθειες τραγουδιών με αναφορές όχι και τόσο επιτυχημένες, τολμώ να ομολογήσω.
Ελπίζω να μην μου έχει ξεφύγει κάποιο τραγούδι σε αυτήν μου την καταγραφή – βόλτα και ελπίζω κάποια μέρα να έρθει και σε μένα κάποια όμορφη ιδέα και να καταφέρω να γράψω κάτι για αυτήν την πόλη που τόσο αγαπώ… Τη Χαλκίδα μας._
Tags: νότες στην πόλη μου • Χαλκίδα